انواع سکته مغزی:
حدود نیمی از تمام موارد سکته‌های مغزی بر اثر بسته شدن یک شریان مغزی با یک لخته خون که به آن اصطلاحا ترومبوز مغزی گفته می‌شود ایجاد می‌گردد.دیگر عوامل عمده سکته مغزی را آمبولی مغزی و خونریزی مغزی تشکیل می‌دهند.
آمبولی مغزی وقتی رخ میدهد که تکه‌ای از یک لخته خون که در جای دیگر بدن مثل قلب یا رگ اصلی گردن ساخته شده ٬ خود را از طریق جریان خون به یکی از شریان‌های خون‌رسان مغز برساند و در آنجا گیر کند.حدود یک چهارم از سکته های مغزی بر اثر آمبولی مغزی بروز می‌کنند. خونریزی مغزی باعث حدود ۲۰٪ سکته‌های مغزی می‌باشد بر اثر پاره شدن یکی از شریان‌های مغز ایجاد می‌شود.در این موارد خون بر روی بافت‌های اطراف آن ریخته می‌شود.
لخته‌های خونی که باعث ترومبوز و آمبولی مغزی می‌شوند احتمال زیادی دارند که در یک شریانی که بر اثر آترواسکلروسیس آسیب دیده‌است ساخته شده باشند. تصلب شراین وضعیتی است که در آن دیواره رگ‌ها بر اثر رسوب چربی سفت می‌شود. عواملی که باعث افزایش احتمال ایجاد تصلب شراین می‌شود عبارتند از سیگار کشیدن ٬ مصرف زیاد چربی در رژیم غذایی ٬ دیابت و وجود مقدار زیادی چربی در خون.
آمبولی مغزی ممکن است بر اثر اختلال در ریتم ضربان قلب ٬ اختلالات دریچه‌ای قلب و یا سکته قلبی که به تازگی رخ داده‌است ٬ ایجاد شود که تمام این موارد می‌توانند باعث ساخته شدن لخته خون در قلب شوند. خطر بروز آمبولی مغزی ٬ ترومبوز مغزی و خونریزی مغزی با بالا رفتن فشار خون افزایش می‌یابد. در بیماری سلول داسی شکل (سیکل سل) که یک ناهنجاری گلوبول‌های قرمز خون می‌باشد ٬ بخاطر شکل گوبول‌های قرمز که به صورت داس درمی‌آیند و احتمال چسبیدن به هم و گیر کردن در عروق خونی را دارند ٬ خطر ترومبوز مغزی افزایش می‌یابد. گاهی ترومبوز ممکن است بر اثر تنگ و باریک شدن شریان‌های خون رساننده به مغز بخاطر التهاب ایجاد گردد. التهاب شریان ممکن است به علت وجود یک بیماری خود ایمن مثل پلی آر تریت ندوزا ایجاد شود. در این بیماری سیستم ایمنی بدن به بافت‌های سالم بدن حمله می‌کند.
(سی تی اسکن یک خونریزی مغزی را نشان میدهد)
عوامل خطر آفرین:
1- افزایش فشار خون ، کنترل فشار خون مهم ترین اقدام در پیگیری از سکته مغزی
2- بیماری قلبی عروقی
3- بالا بردن کلسترول
4- چاقی
5- افزایش سطح
6- هماتوکریت
7- دیابت
8-از جمله نکات بسیار مهم و ضروری که باید مورد توجّه خانمها قرار گیرد؛ اثرات مخرّب قرصهای ضدبارداری، به خصوص سکتهی مغزی است.
مصرف این قرصها افرادی را که زمینهی دیگری، همچون: فشار خون بالا، کلسترول بالای خون، سردرد میگرنی و سن بالای 40 سال دارند، مستعد ابتلا به سکته مغزی مینماید.
سایر موارد مثل مصرغ دخانیات و الکل ، سوء مصرف داروها و ...
علایم سکته مغزی:
در بیشتر افراد علایم سکته مغزی به سرعت و در عرض چند ثانیه یا چند دقیقه بعد از وقوع سکته خود را نشان می‌دهند.علایم هر سکته مغزی بستگی به قسمتی از مغز دارد که دچار گرفتاری شده است.این علایم امکان دارد شامل موارد زیر گردد:
۱-ضعف و کرختی صورت وبازوها یا پاها به خصوص در یک طرف بدن(همی پارزی)
۲-فلج صورت . بازو و پاها در همان طرف(همی پلژی)
۳-عدم تعادل و لنگ زدن(آتاکسی)
۴-اختلال در تکلم یا در درک کلام(دیس آرتری)
۵-اشکال در بلع (دیس فاژی)
۶-کرختی و سوزش قسمت‌های بدن-اشکال در درک وضعیت و موقعیت(پارستزی)
۷-دو بینی-تاری دید یا از دست دادن بینایی به خصوص در یک چشم
۸-سردرد شدید و ناگهانی
۹-از دست دادن حافظه کوتاه مدت وطولانی مدت-اختلال در قضاوت
۱۰-سرگیجه بدون دلیل و سقوط ناگهانی
۱۱-بی اختیاری ادرار و مدفوع
۱۲-اشکال در پیدا کردن کلمات و فهمیدن آن چیزی که دیگران می‌گویند.
۱۳-عدم توانایی در انجام حرکات ظریف.
اگر سکته مغزی شدید باشد ٬ قسمت‌هایی از مغز که کنترل تنفس و فشار خون را بر عهده دارند ممکن است گرفتار شده و یا اینکه ممکن است شخص به اغماء رفته و نتایج مرگباری را به دنبال داشته باشد.
نحوه درمان:
پیشگیری از بروز عوامل خطر بهترین و اولین گام است.
ترک سیگار، کنترل فشار خون، کنترل کلسترول و قند خون، پیاده روی و ورزش، الفبای پیشگیری به شمار میآیند.
مصرف سبزیجات، میوهجات، نانهای حاوی سبوس، روغن زیتون، روغن برزک و روغن رپس Raps، کاهش مصرف قند و نمک، مصرف نمودن ماهی و غذاهای دریایی از جمله توصیههای پزشکی است.
درمان اولیه پس از وقوع یک سکته مغزی شامل تحت نظر گرفتن دقیق فرد و انجام اقدامات پرستاری برای محافظت راه تنفسی او می‌باشد.اگر در سی تی اسکن دیده شد که یک لخته خون در شریان وجود دارد ٬ باید فورا با استفاده از داروهای ترومبولیتیک اقدام به حل کردن آن نمود.این درمان ممکن است باعث بهبود عواقب سکته مغزی بشود اما در هر موردی نباید آن را بکار برد ٬ زیرا باعث افزایش خطر بروز خونریزی در مغز می‌شود.
انجام درمان طولانی مدت برای کاهش خطر وقوع سکته‌های مغزی بعدی بستگی به این دارد که علت ایجاد این سکته مغزی چه بوده‌است.اگر علت آن یک آمبولی مغزی بوده‌است ٬ داروهایی مثل آسپیرین یا وارفارین تجویز می‌شود تا با رقیق کردن خون از وقوع لخته‌های خون جلوگیری کند.اگر مشخص شد که یک شریان دچار تنگی شده‌است ممکن است با جراحی بتوان آن را باز نمود.بعد از بروز یک سکته مغزی که علتش خونریزی و پاره شدن یک شریان بوده‌است ٬ درمان بر روی زمینهٔ ایجاد کننده آن متمرکز می‌شود.درمان طولانی مدت آن ممکن است شامل تجویز داروهای ضد فشار خون باشد تا فشار خون را پایین آورده و از احتمال خونریزی‌های بعدی جلوگیری کند.اگر سکته مغزی بر اثر التهاب شریان باشد ٬داروی کورتون دار تجویز می‌شود.
در تمام موارد سکته‌های مغزی ٬ درمان‌های توانبخشی مثل فیزیوتراپی و گفتاردرمانی چه در بیمارستان و چه در خانه ضروری می‌باشد.بدون شک یکی از مهمترین مراحل درمانی بیماران سکته مغزی توانبخشی تحت نظر یک تیم توانبخشی است که اعضائ تیم شامل کاردرمانگر فیزیوتراپیست ارتوپدی فنی ،شنوایی شناس ،گفتار درمان ،بینایی شناسی روانکاو پرستار توانبخشی مددکار اجتماعی و می باشد. تغییر عادات و نحوه زندگی مثل کم کردن میزان چربی در رژیم غذایی ترک کردن استعمال دخانیات می‌توانند باعث کاهش خطر بروز یک سکته مغزی دیگر آینده شوند.پیش بینی عاقبت یک سکته مغزی بسیار دشوار است و بستگی زیادی ه عوامل ایجاد کننده آن دارد.معمولا یک سوم افراد بعد از سکه مغزی به بهبودی کامل یا نسبتا کامل دست می‌یابند.یک سوم دیگر از افراد نیز دچار ناتوانی‌هایی به صورت دائمی می‌شوند.اگر مشکلاتی که برای افراد بعد از سکته مغزی ایجاد شد در طول ۶ ماه بهبود نیابد احتمالا این مشکلات دائمی خواهند بود.حدود ۲۰٪ از افرادی که دچار سکته مغزی می‌شوند در عرض یک ماه فوت می‌کنند
مراقبت بیماران سکته مغزی:
مرحله حاد: مرحله حاد معمولا بین 48 تا 72 ساعت طول می کشد. در مرحله حاد حفظ راه هوایی، تنفس ، و گردش خون از اولویتهای مراقبت درمان است اگر علائمی که قبلا گفته شد در یک نفر نمایان شود باید اقدامات زیر را بلافاصله انجام دهید.
بلافاصله مورد را به اورژانس 115 اطلاع دهید.
- در صورت عدم نبض و تنفس عملیات احیای قلبی ریوی (CPR) را شروع کنید.
- به هیچ وجه از راه دهان چیزی به بیمار ندهید.
- دهان بیمار را با ساکشن یا با دو انگشت دست به روش جارویی تمیز کنید.
- راه هوایی بیمار را با دادن وضعیت مناسب به سر باز کنید.
- سر بستر بیمار را کمی بالا بیاورید .(اگر فشار خون بیمار پایین نباشد)
- بیمار را تقریبا به یک پهلو بچرخانید.( اگر بیمار ترومایی نباشد)
- لباسهای تنگ بیمار را شل یا آزاد بکنید.
- به بیمار اکسیژن بدهید.
- بلافاصله بیمار را به نزدیکترین مرکز درمانی انتقال بدهید.
مراقبت از سيستم گوارشي:
اين بيماران اغلب به دليل نداشتن رفلكس بلع داراي لوله معده هستند كه از اين طريق تغذيه مي شود به همين دليل دهان شويه هر 4 تا 6 ساعت انجام مي شود و بعد از هر بار غذا دادن از طريق لوله با مقداري آب شسته شود. رژيم غذايي نرم و مايعات است جهت پشگيري از زخم هاي معده ناشي از استرس دادن آنتي اسيد و دور نگه داشتن آنها از استرس لازم است.
مراقبت از مجاري ادراري:
اين بيماران دچار بي اختياري در دفع ادرار و مدفوع هستند و ممكن است داراي سندهاي ادراري خارجي يا داخلي باشند كه جهت پيشگيري از احتباس ادراري دفع مايعات بايد كنترل شود.
در صورت كدر شدن رنگ ادرار و يا خوني شدن بهتر است لوله تعويض شد (در غير اين صورت هر 7 تا 14 روز يكبار تعويض آن كافي است) شست و شوي ناحيه لازم است و جهت كنترل دفع مدفوع بهتر است بيمار را عادت داد كه در ساعات مشخصي دفع صورت گيرد در صورت بروز اسهال و يا يبوست هاي طولاني با پزشك مشورت شود.
مراقبت از چشم:
در صورتي كه فرد در پلك زدن دچار مشكل مي باشد بهتر است از قطره هاي اشك مصنوعي استفاده شود.
مراقبت از پوست:
به دليل نداشتن حركت احتمال زخم شدن پوست در نواحي اتصال با زمين وجود دارد به خصوص در افرادي كه دچار بيماري ديابت ( قند) هستند جهت پيشگيري بهتر است هر 2 ساعت وضعيت بيمار تغيير يابد. ماساژ نواحي تحت فشار لازم است از حلقه هاي هوايي و يا درست كردن حلقه هايي از پارچه و قرار دادن آن درزير ناحيه پوست قرمز و يا تحت فشار از تماس با زمين جلوگيري مي كند. شست و شوي مرتب پوست با آب و صابون ( و يا شامپوي بچه) در صورت بروز زخم استفاده از پانسمان و يا مراجعه به پزشك جهت انجام كشت از ترشحات زخم و يا برداشتن پوست خشك و تيره رنگ لازم است. استفاده از آنتي بيوتيك در اين مواقع ضروري است.
مرطوب نمودن هواي دمي :
در بيماراني كه لوله هاي معده و يا تراكئوستومي ( راه هوايي مصنوعي ) دارند هواي تنفسي آنها بدليل خشكي مخاط مرطوب نيست كه بهتر است از دستگاه بخور و مرطوب كردن هواي اطاق از اين امر پيشگيري شود.
تخليه ترشحات از مجاري هوايي:
فيزيوتراپي تنفسي بسيار اهميت دارد مي توان اين را تشويق به سرفه و تنفس عميق كرد 0 ميتوان كف دست ها را با ضربه ملايم به پشت بيمار زد تا به خروج ترشحات كمك كرد.
فيزيوتراپي اندام ها:
جهت جلوگيري از تحليل رفتن و ضعف عضلات اندامها را حركت داد و مفصل ها را باز و بسته كرد تا از خشكي مفاصل جلوگيري شود و از لخته شدن خون در آنها جلوگيري كرد در صورت داشتن ورم در دستها و پاها ميتوان با كمك يك بالش و يا پتو آنها را بالاتر از سطح بدن قرار داد.
كمك به خواب و استراحت:
بي خوابي در اين بيماران شايع است روشن بودن چراغ- سرو صدا مي تواند موجب بي خوابي اين بيماران گردد تجويز آرام بخش طبق دستور پزشك نيز به خواب آنها كمك مي كند.
حمايت رواني:
ايجاد يك ارتباط خوب مي تواند از بوجود آمدن استرس و در نتيجه زخم معده در اين بيماران جلوگيري كند دادن داروي آنتي اسيد و يا سايمتيدين در اين بيماران طبق دستور پزشك صورت مي گيرد ايجاد مي كند.
محافظت از صدمات:
در صورت بي قراري و حركات غير ارادي اين بيماران بايد اطراف تخت و يا رختخواب نرده و يا بالش گذاشت قرار دادن وسايل گرمازا و يا برقي در نزديكي آنها مي تواند خطراتي را بوجود آورد. هنگام چرخش و حركت دادن بيمار مراقب راه هوايي آنها باشيد تا خفگي پيش نيايد.
ارزيابي وضعيت هوشياري بيماران:
بررسي آن بسيار اهميت دارد زيرا تغيير در ميزان سطح هوشياري مي تواند باعث خطرات و يا عواقبي در اين بيماران گردد.
توجه:
بهتر است در منزل فشار خون اين بيماران كنترل شود و رژيم غذايي را تا حد امكان مايعات كم نمك و كم چربي در نظر بگيريم.
انجام آزمايشات هر چند وقت يكبار لازم است تا الكتروليت ها در سطح متعادل قرار بگيرند.
به محض ديدن پوست قرمز رنگ بيمار را به سمت مخالف بچرخانيد و پوست را ماساژ دهيد و در معرض هوا بگذاريد.
بيماراني كه سابقه ( قند) دارند بيشتر در معرض زخم بستر هستند رژيم غذايي آنها بايد مايعات بدون قند و يا آب ميوه هاي رقيق شده با آب باشد.
آموزش هنگام ترخیص:
به بیمار در مورد عوارضی که ممکن است به بروز بیماری کمک کند هشدار دهید. همانند: بالا بودن فشار خون، بالا بودن چربی خون، دیابت و .......
انجام اقدامات مناسب را برای کاهش و برگشت علائم سکته مغزی به بیمار توصیه کنید. همانند:استفاده از داروها طبق دستور پزشک، ترک سیگار ، کاهش تنش ، رژیم متعادل و ...
تصاویر اقا